IMAM AL-GHAZALI

Imam al-Ghazali merupakan tokoh pemikir Islam yang terkenal di kalangan umat Islam dan juga bukan Islam. Kehebatan beliau telah memberi kesan yang mendalam di jiwa umat Islam dari segi pemikiran, budi pekerti dan pendidikan. Ilmunya sangat meluas dalam pelbagai bidang terutama bidang falsafah, akidah, fikah, ilmu kalam, tasawuf, pendidikan, politik dan lain-lain. Tidak ketinggalan juga Imam al-Ghazali merupakan seorang penulis Islam terkemuka kerana beliau banyak menghasilkan pelbagai bidang penulisan ilmiah.

Riwayat Hidup

Nama penuh Imam al-Ghazali ialah Abu Hamid Muhammad bin Muhammad bin Muhammad bin Ahmad al-Ghazali al-Tusi al-Shafie. Nama asalnya ialah Muhammad sahaja. Beliau dikenali sebagai Abu Hamid kerana mempunyai anak lelaki yang bernama Hamid yang meninggal dunia semasa masih kecil. Beliau digelar al-Ghazali yang dinisbahkan kepada nama daerah kelahiran beliau iaitu Ghazal. Ada juga pendapat yang mengatakan beliau digelar al-Ghazali sempena gelaran bapanya yang bekerja sebagai pemintal bulu kambing.

Beliau dilahirkan pada tahun pada tahun 450 Hijrah bersamaan 1058 Masihi, di Kampung Ghazal yang terletak di pinggir kota kecil bernama Tus di wilayah Khurasan. Beliau berasal daripada keluarga miskin. Bapanya mempunyai cita-cita yang tinggi untuk melihat anaknya menjadi orang alim dan soleh. Keistimewaan al-Ghazali ialah dalam usia 34 tahun beliau telah dilantik sebagai reaktor Universiti Baghdad.

Selepas itu, Imam al-Ghazali mengembara mencari kebenaran dan kedamaian selama 12 tahun sehingga berjaya mendapat kepuasan dalam ilmu sufi. Beliau meninggal dunia pada pagi hari Isnin, 14 Jamadil Akhir tahun 505 Hijrah di Tus dan jenazahnya dikebumikan di tanah kelahirannya.

Imam-al-Ghazali telah mendapat gelaran sebagai ‘Hujjatul Islam’ dari umat Islam seluruh dunia selepas kewafatan beliau. Ini adalah hasil kajayaannya dalam pembelaan terhadap Islam daripada serangan anasir-anasir dalam dan luar negara kerana membahayakan umat Islam seluruhnya (Abdul Salam Yussof : 2003).

Pendidikan

Pada peringkat awalnya beliau mendapat pendidikan secara percuma kerana keluarganya miskin.. Beliau mempelajari sebahagian ilmu Fiqh dari Imam Ahmad al-Razikani di Tus, kemudian berpindah ke Jurjan untuk menuntut ilmu dengan Imam Abu Nasr al-Ismaili.

Setelah itu, al-Ghazali berpindah ke Naisabur dan mengambil peluang menuntut ilmu dengan tekun dari Imam al-Haramain Abu Ma’ali al-Juwaini (419-478H) sehingga mahir tentang mazhab al-Syafie, ilmu Khilaf, perubatan, usuluddin, usul fiqh dan mantiq. Al-Ghazali juga berjaya menguasai dua ilmu lain seperti ilmu hikmah dan falsafah (Salih Ahmad al-Syami : 2001)

Beliau juga telah megembara ke beberapa tempat seperti Mekah,Madinah, Mesir dan Jurussalem untuk mendalami ilmu falsafah. Sewaktu dalam pengembaraan, beliau telah menulis kitab ‘Ihya Ulumu ad-Din’ yang telah memberi sumbangan yang besar kepada masyarakat dan pemikiran Islam dalam semua masalah (Ahmad Mohd Salleh : 2004).

Sumbangan Dalam Bidang Ilmu Pengetahuan

Imam al-Ghazali merupakan ahli fikir Islam yang telah meninggalkan jasa yang tidak ternilai melalui hasil-hasil karyanya. Beberapa hasil karya Imam al-Ghazali telah diterjemah ke dalam pelbagai bahasa Eropah untuk dijadikan rujukan kepada penuntut-prnuntut di pusat-pusat pengajian tinggi. Eropah telah memberi perhatian yang amat besar terhadap karya al-Ghazali dan menyimpan kekayaan kesusasteraannya yang bermutu tinggi itu.

Beberapa hasil karya Imam al-Ghazali yang paling terkenal ialah Ihya Ulum ad-Din yang merangkumi ilmu akidah, fikah, falsafah, akhlak dan tasawuf. Segala hasil tulisan beliau telah mempengaruhi ahli fikir Islam selepasnya seperti Jalaluddin ar-Rumi, Syeikh Asyraf, Ibnu Rusrd dan Syah Waliyyullah. Kebanyakan hasil karya Imam al-Ghazali berbentuk falsafah. Oleh itu, pengkaji-pengkaji Barat menganggap Imam al-Ghazali seorang ahli falsafah. Antara hasil karya beliau yang laian termasuklah Mizanul Amal, A-Munkaz Mina Dhalal, Tahaful al-Falsafah, Minhajul ‘Abidin, Hidayah as-Salikin, Jawahir al-Quran dan lain-lain lagi.

Antara lain sumbangan Imam al-Ghazali ialah:-

1. Sebagai Penasihat Agong Perdana Menteri Nizam al-Malik.

2. Menjadi tenaga pengajar kanan di Universiti Nizamiyah Baghdad dan Naisabur.

3. Mendokong fahaman al-Asya’irah ataulebih dikenali sebagai Mazhab Ahli Sunnahwal Jamaah.

Kaedah Pengajaran

Berhubung dengan masalah mencari ilmu pengetahuan,al-Ghazali menjelaskan semua ilmu yang dicari oleh manusia datangnya daripada Allah SWT. Tegasnya Allah SWT adalah guru yang utama, Jibril as adalah guru yang kedua dan guru yang ketiga adalah Nabi Muhammad saw. Semua manusia mendapat ilmu dari para nabi. Tidak seorang pun yang terkecuali daripada proses ini (Hamid Fahmy Zarkasyi : 1990).

Menurut al-Ghazali guru ialah seseorang yang menyampaikan sesuatu kepada orang lain atau kepada pelajarnya. Dalam definisi lain al-Ghazali menyatakan guru ialah seseorang yang menyampaikan sesuatu yang baik, positif, kreatif atau membina kepada seseorang yang berkemahuan tanpa mengira peringkat umur, dengan pelbagai cara dan kaedah tanpa mengharapkan ganjaran.

Dalam meyampaikan pengajarannya, banyak kaedah yang digunakan oleh Imam al-Ghazali. Antaranya :-

1. Kaedah Perbandingan

Kaedah ini digunakan dalam pengajaran, perbincangan untuk membuktikan kebenaran fikiran dan kepercayaan mereka kepada karya-karyanya. Dalam kitab Ihya Ulum Ad-Din, Imam al-Ghazali menerangkan perbezaan pendapat di kalangan cerdik pandai tentang kebaikan dan keburukan akhlak.

2. Kaedah Halaqah

Kaedah ini terus menerus digunakan oleh yayasan pendidikan dalam dunia Islam. Semenjak bermulanya dakwah Islamiah, para pelajar mengelilingi gurunya dalam separa bulatan untuk mendengar syarahannya. Imam al-Ghazali juga melaksanakan kaedah halaqah semasa menyampaikan ilmu kepada penuntut-penuntutnya di sekolahnya. Sekolah tersebut didirikan berhampiran dengan rumahnya untuk penuntut-penuntut ilmu dan juga sebagai persinggahan ahli sufi.

3. Kaedah Petunjuk / Bimbingan

Kaedah ini digunakan semasa menanamkan dasar-dasar agama kepada anak-anak. Imam al-Ghazali memulakan dengan meniru, iaitu menunjuk cara kepada anak-anak, diikuti dengan meyakini dan menguatkan dengan dalil-dalil, membaca ayat al-Quran dan menerangkan kandungan serta maknanya.

4. Kaedah Dialog dan Perbincangan

Kaedah ini melalui soal jawab untuk sampai kepada fakta yang tidak dapat diragukan, dikritik dan dibantah lagi. Imam al-Ghazali pernah menggunakan kaedah perbincangan dan dialog bagi mendalamkan lagi kefahaman seseorang terhadap ilmu pengetahuan. Kaedah ini dapat mengasah otak dan memperkuatkan pendapat di samping kepercayaan kepada diri sendiri dan berkemampuan berbicara tanpa teks.

Kesimpulannya, Imam al-Ghazali adalah seorang yang gigih dalam menuntut ilmu dan menyebarkan ilmu pengetahuan. Kita sepatutnya mencontohi beliau dalam kedua bidang tersebut. Beliau telah memberi sumbangan yang besar dalam tamaddun ilmu. Karya-karyanya menjadi rujukan sehingga ke hari ini. Seharusnya kita semua ingat bahawa kaedah-kaedah pengajaran yang diamalkan di seluruh dunia kini adalah berpunca daripada al-Quran dan sunnah.